Nhớ hai ngôi sao của thơ ca đương đại

Nhớ hai ngôi sao của thơ ca đương đại

HỒNG SƠN (GHI)

Thứ tư, 29/08/2018 - 10:27 PM (GMT+7)  Font Size    |           Print

Vợ chồng nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh. Ảnh: TL

30 năm trôi qua kể từ ngày vợ chồng nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và người con trai út Lưu Quỳnh Thơ ra đi, những ký ức, niềm thương nhớ, sự ngưỡng mộ của công chúng, bạn bè và người thân dành cho họ vẫn còn mãi. Những giá trị nhân văn mà họ gửi gắm qua từng tác phẩm sẽ còn đọng lại trong tình yêu và nỗi nhớ ngày một đầy thêm qua nhiều thế hệ. Hội thảo do Hội Nhà văn Việt Nam vừa tổ chức tiếp tục khẳng định điều này.

Một giọng nói tiên phong của văn học đổi mới Lưu Quang Vũ (1948 - 1988) nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch nổi tiếng của Việt Nam. Trước khi sáng tác kịch, Lưu Quang Vũ chủ yếu làm thơ. Ông viết thơ từ khi còn học phổ thông và sáng tác nở rộ trong giai đoạn 1965 đến 1970 - lúc ông nhập ngũ, phục vụ kháng chiến. Cũng như nhiều nhà thơ cùng thế hệ, những vần thơ đầu tay của Lưu Quang Vũ là tiếng nói tha thiết yêu quê hương và gửi trao tin cậy trước cuộc đời, song thơ của ông được cất lên với cung bậc trầm lắng và da diết hơn. Đi từ những gì gần gũi thân thương nhất để viết về quê hương đất nước, Lưu Quang Vũ ngay từ tập thơ đầu tiên “Hương cây - Bếp lửa” in chung với nhà thơ Bằng Việt đã tạo được dấu ấn về một lối viết hào hoa nồng nàn cảm xúc, đậm đà bản sắc dân tộc. PGS, TS Lý Hoài Thu nhận định, Lưu Quang Vũ coi quê hương là điểm tựa tinh thần, là nguồn sinh lực dồi dào và gửi gắm vào một hình ảnh thơ bay bổng mà khỏe khoắn - “Đất mẹ hiền nâng cánh ta bay…”. Những năm sau đó, cuộc đời Lưu Quang Vũ gặp nhiều biến cố, rời quân ngũ, công việc không ổn định, cuộc hôn nhân đầu tiên đổ vỡ chỉ sau một năm, thơ của ông từ cảm hứng lãng mạn trữ tình sang đời tư thế sự. Đây cũng là thời ông viết nhiều thơ nhất. Thời mà thơ của ông mang đậm cảm xúc quặn thắt, buồn chán cô đơn, nhưng không bao giờ bi luỵ. Không chút gì hằn học trách móc cuộc sống. Lưu Quang Vũ chỉ kêu lên nỗi buồn thương trong thơ. Trong suốt cuộc đời 40 năm ngắn ngủi của mình, ông đã có 20 năm vui buồn cùng thơ và 10 năm gắn bó với kịch. Nhưng chỉ trong 10 năm ngắn ngủi đó (từ năm 1978), kịch của Lưu Quang Vũ đã trở thành hiện tượng nổi bật nhất của sân khấu Việt Nam thời kỳ đổi mới với loạt tác phẩm phản ánh thời cuộc như: “Sống mãi tuổi 17”, “Hồn Trương Ba da hàng thịt”, “Người tốt nhà số 5”, “Tôi và chúng ta”... Những năm 80 thế kỷ trước, vừa ra khỏi hai cuộc kháng chiến, đất nước phải đối mặt với vô vàn khó khăn. Ở thời điểm lịch sử ấy, kịch của Lưu Quang Vũ như con dao sắc mổ xẻ những vấn đề nhức nhối của xã hội, động chạm đến những vấn đề mà ngày ấy cho là “nhạy cảm”. Theo nhà văn Chu Lai, Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, kịch của Lưu Quang Vũ lúc ấy như đội quân tiên phong của văn học nghệ thuật, dám xông vào những vấn đề xã hội nóng bỏng, báo động, tiên liệu, dự cảm một cái gì đó nếu không ổn định cơ chế, ổn định những đạo lý thì con người còn vấp phải những hiểm họa khôn lường. Hồn thơ chất chứa yêu thương Xuân Quỳnh tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942-1988) nữ thi sĩ nổi tiếng của giai đoạn thơ ca chống Mỹ cứu nước. Trải qua năm tháng sống và viết, yêu thương và lao động hết mình, Xuân Quỳnh đã để lại cho đời một di sản văn học đáng quý, tiêu biểu như: “Gió Lào, Cát trắng” (1974), “Lời ru trên mặt đất” (1978), “Tự hát” (1984),… và nhiều tác phẩm văn chương cho thiếu nhi như: “Cây trong phố”, “Bầu trời trong quả trứng”… Xuân Quỳnh đã dành cho các em nhỏ một gia tài thơ như là sự kết tinh trải nhiệm của đời mình. Có một điều lạ là những câu thơ được viết ra từ ẩn ức của một đứa trẻ côi cút, sớm xa cha mất mẹ mà lại mang đậm chất trữ tình, trong sáng hết sức ngọt ngào: “Mỗi lần ôm em, mẹ yêu/Em thấy ấm ơi là ấm…”. PGS, TS Lưu Khánh Thơ nhận xét: “Ở Xuân Quỳnh, tình yêu không bao giờ đơn thuần chỉ là tình yêu, nó còn tượng trưng cho cái đẹp, cái tốt, cái cao quý của con người, tượng trưng cho niềm khao khát được tự hoàn thiện mình”. Có thể nói, với Xuân Quỳnh thơ không có chỗ đứng cho tình cảm nửa vời mà luôn đầy ắp cảm xúc yêu thương con người và cuộc sống, ngay lúc chiến tranh, bom rơi đạn nổ hay khi hòa bình xây dựng đất nước. Đặc biệt là sau khi nữ thi sĩ cùng nhà thơ Lưu Quang Vũ xây dựng một gia đình mới. Đây là một bước ngoặt lớn trong đời sống cũng như đời thơ Xuân Quỳnh. Nữ thi sĩ sống chi chút hơn trong đời sống gia đình, và viết nhiều thơ về tình yêu. Cái đáng quý nhất của thơ tình là sự chân thật, điều này thể hiện qua từng câu thơ của Xuân Quỳnh, luôn luôn nói thật, nói hết, nói đến tận cùng những tình cảm của mình, cái tình cảm vượt ra cả giới hạn sinh tử: “Em trở về đúng nghĩa trái tim em/Là máu thịt, đời thường ai chẳng có/Cũng ngừng đập khi cuộc đời không còn nữa/Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”. Vợ chồng nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh cũng là cặp vợ chồng văn nghệ sĩ duy nhất cho đến thời điểm này được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cao quý về văn học nghệ thuật. Nhà thơ Lưu Quang Vũ được trao tặng giải thưởng năm 2000, nhà thơ Xuân Quỳnh được trao tặng năm 2017.

Thứ năm, 29/8/2013, 06:08 (GMT+7)

    

Những vần thơ sống mãi của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ

Ngày 29/8/1988, vợ chồng thi sĩ tài danh bạc mệnh vĩnh viễn từ giã cõi đời, nhưng những vần thơ chở trái tim, nhiệt huyết của họ không bao giờ tắt.

Bàn tay em

Gia tài em chỉ có bàn tay
Em trao tặng cho anh từ ngày ấy
Những năm tháng cùng nhau anh chỉ thấy
Quá khứ dài là mái tóc em đen

Vui, buồn trong tiếng nói, nụ cười em
Qua gương mặt anh hiểu điều lo lắng
Qua ánh mắt anh hiểu điều mong ngóng
Anh nghĩ gì khi nhìn xuống bàn tay?

Bàn tay em ngón chẳng thon dài
Vết chai cũ, đường gân xanh vất vả
Em đánh chắt chơi chuyền thuở nhỏ
Hái rau dền, rau rệu nấu canh
Tập vá may, tết tóc một mình
Rồi úp mặt lên bàn tay khóc mẹ

Đường tít tắp, không gian như bể
Anh chờ em cho em vịn bàn tay
Trong tay anh, tay của em đây
Biết lặng lẽ vun trồng gìn giữ

Trời mưa lạnh tay em khép cửa
Em phơi mền vá áo cho anh
Tay cắm hoa, tay để treo tranh
Tay thắp sáng ngọn đèn đêm anh đọc

Năm tháng đi qua mái đầu cực nhọc
Tay em dừng trên vầng trán lo âu
Em nhẹ nhàng xoa dịu nỗi đau
Và góp nhặt niềm vui từ mọi ngả

Khi anh vắng bàn tay em biết nhớ
Lấy thời gian đan thành áo mong chờ
Lấy thời gian em viết những dòng thơ
Để thấy được chúng mình không cách trở...

Bàn tay em, gia tài bé nhỏ
Em trao anh cùng với cuộc đời em

Xuân Quỳnh

Lại bắt đầu

Lại bắt đầu từ những trang giấy trắng
Lại ngọn đèn, màu mực những câu thơ
Lại nhịp đập bắt đầu, tim rạo rực
Trước biết bao nao nức với mong chờ

Một con tàu chuyển bánh ngoài ga
Làn nước mới, trời xanh và mây trắng
Ngô non mướt, bãi cát vàng đầy nắng
Như chưa hề có mùa lũ đi qua.

Như chưa hề có nỗi đau xưa
Lòng thanh thản trong tình yêu ngày mới
Một quá khứ ra đi cùng gió thổi
Thời gian trôi, ký ức sẽ phai nhoà.

Những mùa sen, mùa phượng đã xa
Trên khắp nẻo lại bắt đầu mùa cúc
Rồi hoa đào lại tươi hồng nô nức
Như chưa hề biết đến tàn phai.

Tay trong tay tôi đã bên người
Tôi chẳng nói điều chi về vĩnh viễn
Vì mỗi sáng khi mặt trời hiển hiện
Là một ngày tôi lại bắt đầu yêu.

Xuân Quỳnh

Thư viết cho Quỳnh trên máy bay

Có phải vì mười lăm năm yêu anh
Trái tim em đã mệt?
Cô gái bướng bỉnh
Cô gái hay cười ngày xưa
Mẹ của các con anh
Một tháng nay nằm viện

Chiếc giường trắng, vách tường cũng trắng
Một mình em với giấc ngủ chập chờn
Thương trái tim nhiều vất vả lo buồn
Trái tim lỡ yêu người trai phiêu bạt
Luôn mắc nợ những chuyến đi, những giấc mơ điên rồ, những ngọn lửa không có thật
Vẫn là gã trai nông nổi của em
Người chồng đoảng của em
15 mùa hè chói lọi, 15 mùa đông dài

Người yêu ơi
Có nhịp tim nào buồn khổ vì anh?
Thôi đừng buồn nữa, đừng lo phiền
Rồi em sẽ khoẻ lên
Em phải khoẻ lên
Bởi ta còn rất nhiều dặm đường phải đi
Nhiều việc phải làm nhiều biển xa phải tới
Mùa hè náo động dưới kia
Tiếng ve trong vườn nắng
Và sau đê sông Hồng nước lớn
Đỏ phập phồng như một trái tim đau

Từ nơi xa anh vội về với em
Chiếc máy bay dọc sông Hồng
Hà Nội sau những đám mây
Anh dõi tìm: đâu giữa chấm xanh nào
Có căn phòng bệnh viện nơi em ở?

Trái tim anh trong ngực em rồi đó
Hãy giữ gìn cho anh
Đêm hãy mơ những giấc mơ lành
Ngày yên tĩnh như anh luôn ở cạnh
Ta chỉ mới bắt đầu những ngày đẹp nhất
Vở kịch lớn, bài thơ hay nhất
Dành cho em, chưa kịp viết tặng em
Tấm màn nhung đỏ thắm
Mới bắt đầu kéo lên
Những ngọn nến lung linh quanh giá nhạc
Bao nỗi khổ niềm yêu thành tiếng hát
Trái tim hãy vì anh mà khoẻ mạnh
Trái tim của mùa hè, tổ ấm chở che anh...

Lưu Quang Vũ

Mây trắng đời tôi

Những ngọn lửa vô hình chưa kịp có tên
Dòng nhựa trong cây, mùa xuân trong dòng nhựa
Cơn gió ẩn sau buồm, chân trời sau biển cả
Những nhịp cầu
Nối hạt cát với ngôi sao
Bánh ăn và giấc mộng
Đưa tôi tới những bến bờ chưa tới được
Vượt khỏi mình, tôi nhập với trăm phương

Nói lời riêng mà thấu triệu tâm hồn
Sau đêm tối, một ban mai mới mẻ
Dẫu ngắn ngủi dẫu từng tia chớp lóe
Đủ cho anh nhìn thấy mặt em rồi

Trên mái nhà, cao vút rừng cây
Trên rừng cây, những đám mây xô dạt
Trên ngày tháng, trên cả niềm cay đắng
Thơ tôi là mây trắng của đời tôi

Những dòng thơ thao thức khôn nguôi
Những dòng thơ người viết cho người
Trên bãi bể thời gian, tôi viết tiếp
Những dòng thơ như móng tay day dứt
Trên vỏ dưa xanh thắm của mùa hè
Cho kẻ xa nhà mái lá chở che
Cho ngưng lại nhịp đồng hồ quên lãng
Sợi dây mỏng nối liền ta với bạn
Và ban mai trong mắt những con gà...

Lưu Quang Vũ